Türk Cumhuriyetleri, Sovyetler Birliği'nin dağılması üzerine oluşan çok büyük bir fırsatı kaçırmış bulunuyor. 1991 yılında Sovyetlerin dağılması çok önceden 1988 yılından Gorbaçov'un meşhur Glasnost (açıklık) ve Perestroyka (yeniden yapılanma) döneminden belki de biliniyordu, öngörülüyordu.
Dönemin en güçlü Türk Devleti olan Türkiye Cumhuriyeti ise o yıllarda hızlı bir birleşmenin önderi olabilecekken, 80 lerin sonu 90 ların başı Türkiye'de terör felaketinin doruğa çıktığı yıllar oluyordu, 90 lı yıllar Türkiye için terör yılları ve ekonomik kriz yılları olarak tarihe geçmiştir. Birileri Türkiye'yi durdurmuştur. Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki tek kara bağlantısı olabilecek Azerbaycan ise Karabağ savaşında Ermenistan ve Rusya ikilisine karşı büyük bir savaş vermiş, Karabağ'ı kaybetmiş ve Türkiye ile kara bağlantısı biraz daha uzaklaşmıştır. Birileri Azerbaycan'ı küçültmüştür. Kafkasların en büyük gücü Azerbaycan'ın askeri bütçesi tüm Ermenistan bütçesinden fazladır ancak Rusya'nın askeri bütçesinin ise 20 de biri kadardır. Azerbaycan askeri bütçesi - $3 milyar (2015), Türkiye askeri bütçesi - $13 milyar(2014) Rusya'nın askeri bütçesinin - $69 milyar(2013) karşısında oldukça zayıf kalmıştır. Azerbaycan ve Türkiye'nin başındaki belalar Türk Cumhuriyetlerinin B.D.T. ye kaymasına sebep olmuştur. Rusya'nın belki de yakın zamandaki hedefi zengin Orta Asya'dır, buna karşı koyabilecek bir çalışma bulunmamaktadır.
Yüzyılda bir gelen fırsat belki de kaçmıştır. Cumhuriyetler birbirlerine eleştirel gözle bakmayı bırakarak, geniş düşünerek, geleceğe bakarak, küçük veya büyük, başarılı veya başarısız projelerini sürdürerek, insanlığa ve dünyaya katkıda bulunabileceklerdir.